61 نوع راهکار برای خواندن
|
راه کارهای تقویت خواندن 1) حل مسئله یکی ازمهارت های اساسی خواندن حل مسئله است. دراین حالت متنی انتخاب می کنیم که دارای گره داستانی باشد وازدانش آموزان می خواهیم پس ازمطالعه ی داستان گره موجود را پیداکرده وحل کنند.مثلا درقصه ی "مرده زنده شد" یا "خرچنگ ومرغ ماهی خوار" می توان گفت اگربه جای یکی ازشخصیت های داستان بودی چه می کردی؟ درمتن درس ها نیز می توان پرسش های تفکربرانگیزی مطرح کرد که دانش آموزان به آن ها پاسخ دهند. 2) بیان پیام اصلی متن متن خواندنی را دراختیار دانش آموزان قرار می دهیم تا آن رابخوانندسپس درباره ی متن فکرکرده وپیام اصلی داستان را بگویند. مثلا درس "اگردیگران نبودند" رابخوانند ونظرخود را بگویند یا بنویسند. 3) بررسی جزئیات یکی دیگرازمهارت های خواندن تجزیه وتحلیل متن وبررسی جزئیات است. تشخیص مکان وفضای داستان ، قهرمانان وشخصیت های داستان ، مجموعه ی رویدادهای جزئی ، اشیا وپدیده ها وازجمله مواردی هستند که دانش آموزان دربررسی درس می توانند تمرین کنند. مثلا درس" دوست بزرگ بچه ها " رابخوانند ومهمترین فعالیت های جبارباغچه بان رابیان کنند. 4) استخراج نتایج براساس این مهارت دانش آموزمتن خواندنی رامطالعه می کند وپس ازتحلیل ذهنی وبررسی قسمت های مختلف متن نتیجه گیری خودرااعلام کنند. مثلا ازدانش آموزان می خواهیم درس4" کودکان حق دارند که..." رابخوانند ونتیجه ی درس رادرچندجمله گفته یا درچند سطر بنویسند. 5) بیان دریافت ها واستنباطات متن خواندنی را در اختیار دانش آموزان قرار میدهیم تا آنرا به دقت مطالعه کنند.سپس از آنها میخواهیم که به ما بگویند از این متن چه فهمیده اند؟به آنها فرصت میدهیم پاسخ های خود را بگویند 6) قضاوت و داوری دانش آموزان متن را می خوانند و با توجه به راهنمایی معلم درباره شخصیت ها با موضوعات مورد نظر به قضاوت و داوری می پردازند.گفتنی است که این مهارت متناسب با توانایی دانش آموزان باید اجرا شود. 7) تصمیم گیری متنی ساده یا داستانی را به دانش آموزان میدهیم تا آنرابخوانند و درباره ی موارد خواسته شده تصمیم بگیرند.مثلا به ما بگویند اگر به جای نویسنده بودند چه میکردند یا درباره ی مواردی که معلم تعیین کرده تصمیم گیری کنند. 8) دلیل آوردن دلیل آوردن مهارتی است که نیاز به یکسری توانایی های ذهنی دارد و لازمه ی این امر توجه به تمرین در خواندن است.بنابراین از دانش آموزان میخواهیم متن را بخوانند و نظر خود را نسبت به آن بگویند و برای نظرات خود دلیل بیاورند. 9) تاثیرگذاری دانش آموزان متن را میخوانند و به هم گروه ها یا معلم میگویند متن چه تاثیری در آنها گذاشته است برای روشن شدن موضوع معلم می تواند از حالت یا احساس آنها بپرسد . آیا پس از خواندن متن غمگین شدند یا شاد شدند ؟ وقتی متن تمام شد چه احساسی به آن ها دست داد ؟ 10) سرنخ ها متن متنی را انتخاب می کنیم که ح.ادث و رویدادهایی پیچیده و معما گونه داشته باشند از آنها می خواهیم پس از خوانده هر بخش ادامه را حدس بزنندو چگونگی پیدا کردن سرنخ ها را بگویند این تمرین موجب میشود ذهن آنها برای پیدا کردن و حدس وقایع فعال باشد. می پرسیم از کجا فهمیدند این اتفاق می افتد ؟ 11) پیشگویی حوادث : این مهارت نزدیک به مهارت شماره 10 می باشد اما باید بدانیم در پیدا کردن سرنخ ها دانش آموز راه رسیدن به هدف را تشخیص می دهد در حالیکه در این مهارت او خوادث بعد ی داستان را تخمین میزند. در این می پرسیم فکر می کنید ادامه داستان چه می شود ؟ 12 ) مقایسه کردن برای نشان دادن شباهتها : وقتی متن مورد نظر را خواندند , از آنها می خواهیم پدیده ها , اسخاص , امور , اشیا و حوادث را با هم مقایسه کنند و شباهت بین آن ها را بگویند . این کار به آنها کمک می کند تا در زمینه ی گسترش مهارتهای نگارشی نیز تقویت شوند. 13 ) تعمیم دادن متنی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهیم تا آن را به دقت مطالعه کنند . سپس از آنها می خواهیم بخش هایی را انتخاب کنند که می توان نمونه هایی از آن را ملاحظه کرد. یعنی چه مطالبی را می توان به کل محیط عمومیت داد / آیا می توان گفت همه ی کودکان ترسو درست کار هستند ؟ 14 ) مقایسه کردن برای نشان دادن تفاوتها مشابه مهارت 12 دانش آموزان پدیده ها , اشیا , امور , حوادث و اشخاص را با هم مقایسه می کنند و تفاوت های آن ها را پیدا کرده و بیان می کنند. 15) خلاصه کردن این مهارت یکی از رایج ترین مهارتهای زبانی است . بر این اساس دانش آموزان متن درس را می خوانند و خلاصه آن را به زبان خودشان بیان می کنند . در آغاز نیازی نیست در باره راههای خلاصه کردن و انواع آن سخن بگوییم بهتر است آن ها ره همان شکل ابتدایی متن را خلاصه کنند. 16 ) زبان تصویری دانش آموزان متن مورد نظر را می خوانند و موضوع یا پیام آن را از طریق نقاشی بیان کننئ. استفاده از زبان تصویری موجب می شود توانایی درک متن و ارائه ی آن به شکل تصویری تقویت شود. 17 ) همانند سازی از دانش آموزان می خواهیم پس از مطالعه ی متن , داستان دیگری را شبیه به آن تعریف کنند یا به جای برخی عناصر داستان مثل قهرمانان و فضا از عناصر مشابه و همانند استفاده کرده , داستان یکبار دیگر باز نویسی کنندو 18 ) استعاره سازی متنی را انتخاب میکنیم که در آن استعاره هایی به کار رفته باشد یا اینکه اماکان ساختن استعاره وجود داشته باشد. بسیاری از استعاره های کودکانه در حوزه ی افعال بکار گرفته می شود. مثلا کودک پس از دیدن رود خانه می گوید :" انکار رودخانه دیوانه شده است . " بنابراین از آن ها می خواهیم متن رخوانند و استعاره ها را نشان دهنا یا صفت هایی را به برخی اشیا و پدیده ها نسبت دهند. 19 ) مبالغه کردن یکی از مهارتهای کودکان در زمینه شناخا شناسی مبالغه کردن است یعنی آنها در بسیاری از موارد برای تعریف و توصیف اشیا و پدیده ها بویژه امور مورد علاقه از مبالغه استفاده می کنند این مهارت برای تقویت درک مطالب و تمرین برای وسعت بخشیدن به نگارش نیز مناسب است. 20) بیان دو باره ( سبک شخصی ) دانش آموزان ابتدا متن را می خوانند سپس داستان یکبار دیگر به زبان خودشان می گویند یا می نویسند . هر فردی در بیان مجدد مطالب سبک مخصوص به خود دارد بنابراین در این مهارت کودکان بیش تر جملات را به زبان خود بیان می کنند و به جملات ساده دست نمی زنند . نکته دیگر اینکه بیان دو باره به توانایی های ذهنی , دایره لغات , فرهنگ حاکم بر خانواده و ... بستگی دارد علاوه بر این بیان مجدد غیر از مهارت خلاصه کردن است . 21 ) نام آوا برخی از کلمات در صورت تکرار , تولید صداهایی می کنند که در زبان شناسی به آنها "نام آوا " می گویند مثل جیک جیک صدای گنجشک , شرشر صدای آب , واق واق صدای سگ و ... در این مهارت دانش آموزان متن را می خوانند و هر جا نام آوایی را دیدند آن را با صدای بلند ادا می کنند این کار نه تنها شور و شوق خاصی به محیط آموزشی می دهد . بلکه باعث تنوع و شادی در کلاس می شود. 22) معنی ضمنی گاهی جملات و عبارات علاوه بر معنی اصلی , معنی دوم یا فرعی نیز دارند . بنابراین وقتی دانش آموزان متن مورد نظر را خواندند , می خواهیم یک بار دیگر متن را بررسی کنند و در صورتی که به چنین مواردی برخوردند , آنها را مشخص کنند. 23) معنی اصلی منظور از این پاره مهارت این است که دانش آموزان پس از مطالعه متن منظور اصلی نویسنده را بیان کنند . پی بردن به معنی اصلی با منظور نویسنده تمرینی است که موجب تقویت خواندن و فهم متن می شود. 24 ) هدف نویسنده این مورد غیر از دریافت معنی اصلی است . در اینجا از دانش آموزا انتظار می رود پس از خواندن متنب به ما بگوید نویسنده در این متن چه هدف یا اهدافی را دنبال می کند. این تمرین به دانش آموز کمک می کند تا در خواندن متون مختلف اهداف نویسنده را نیز در نظر بگیرند. 25) قیاس کردن دانش آموزان متن را می خوانند و حوادث و رویدادها را باهم مقایسه می کنند . علاوه بر این آنها می توانند اجزا و پدیده های داستان را با سایر پدیده های اطراف خود نیز مقایسه کرده و و جوه اختلاف و اشتراک را بیان کنند. 26) تسلسل حوادث از دانش آموزان می خواهیم متن را به دقت بخوانند و رویدادها و حوادث آن را بررسی کنند . سپس حادث را به طور مسلسل بیان کنند . البته هر متنی ممکن است این ویژگی را نداشته باشد . بنابراین برای انجام این تمرین لازم است متن هایی انتخاب شود که در آن حوادث به طور مسلسل اتفاق افتاده باشد. تشخیص تسلسل حوادث باعث ایجاد نظم منطقی در ذهن می شود. 27 ) طبقه بندی کردن در این مهارت دانش آموزان یاد می گیرند پس از خواندن متن , اشیا و پدیده ها را بر اساس ویژی های عمومی طبقه بندی و منظم می کنند. طبقه بندی کردن از مهارت هایی است که به دانش آموزان کمک می کند تا ذهنی تحلیل گر و منظم داشته باشند . تمرین های " طبقه بندی کن در کتاب "نوشتاری " با این مهارت کمک می کند. 28) بیان حوادث دانش آموزان پس از خواندن متن به ما می گویند که چه وقایع و رویداد هایی اتفاق افتاده است در این تمرین آنها یاد می گیرند هنگام خواندن , حوادث را دنبال کنند. 29 ) بیان عقیده و نظر وقتی خواندن متن را به پایان بردند از آنها می خواهیم نظر و عقیه ی خود را نسبت به کل داستان , شخصیت ها , حوادث و نتیجه داستان بگویند. 30) عناصر داستان از دانش آموزان می خواهیم پس از خواندن متن برخی از عناصر داستانی را مشخص کنند. مثلا قهرمان داستان , شخصیتها , حوادث وفضای داستان را تحلیل و بررسی کنند. 31) فضا و موقعیت دانش آموزان در خواندن به مکان هایی که داستان در آن اتفاق افتاده است توجه می کنند ؛ مثلا می گویند این قصه در جنگل و کاخ پادشاه روی داده است . این تمرین باعث می شود کودکان علاوه بر درست خوانی فضای داستان را نیز بررسی کنند. 32 ) شخصیت ها از دانش آموزان می خواهیم آدمها , حیوانات و اشیایی را که در داستان نقش دارند , بررسی کرده و در باره آنها گفتگو کنند. 33) طرح و پیلوت منظور از طرح یا پیلوت پیوستی منظم حوادث و رویدادهایی اس که مبتنی بر رارطه علت و معلولی باشد. بنابراین ممکن است داستانی دارای طرح و پیلوت نباشد . برای تمرین در این زمینه لازم است داستانی انتخاب شود که دارای طرح باشد. در طرح ما دنبال این هستیم که بعد چه می شود. 34) فولکلور و ادبیات عامیانه کودکان در این سنین علاقه زیادی به قصه های عامیانه دارند بزرگتر ها یشا ن به آنها قصه های پریان را تعرثف کنند. بنابراین یکی از راههای تقویت خواندن , مطالعه کتاب های مربوط به ادبیات عامیانه است . قصه عامیانه به قصه ای گفته می شود که از زمان های قدیم سینه به سینه و شفاهی نقل شده است , مکتوب نیست 35) حوادث مبا لغه آمیز گاهی نویسنده اعمال و توانایی شخصیت های داستان را بالاتر از حد معمول نقل میکند. در چنین داستانهایی خود به خود حوادث و رویدادها مبالغه آمیز جلوه می کند. از دانش آموزان می خواهیم داستان را بخوانند و در صورت وجود چنین حوادثی , آنها را بیان کنند. 36 ) حوادث تاریخی گاهی موضوع داستان تاریخی و روایی است . در این حالت از دانش آموزان می خواهیم پس از خواندن متن به ما بگویند حوادث داستان به کدام رویداد تاریخی مربوط می شود. 37 ) مترادفات از دانش آموزان می خواهیم متن را به دقت خوانده و لغات و ترکیبات مترادف را پیدا کنند . این تمرین باعث می شود کودکان برای درک روابط معنایی واژگان مهارت پیدا کنند. 38) متضادها این تمرین نیز برای تقویت درک روابط معنایی می باشد با این تفاوت که در متن به دنبال عباراتی می گردند که با هم رابطه ی معنایی تضاد داشته باشند. 39) بخشهایی از کتاب از دانش آموزان میخواهیم متن را بخوانند و به جزئیات صفحات توجه کنند . در هر صفحه چه جزئیاتی دیده می شود. چه جدول و نموداری در محتوا آمده است. تصاویر چه ویژگیهایی دارند. در محتوای چه طبقه بندی هایی به عمل آمده است . در قسمت منابع چه کتابهایی معرفی شده است . 40) اعلام معمولا در انتهای کتابها بخشی به نام اعلام تهیه می شود که در آن اسامی خاص , مکانها و رویدادهای تاریخی توضیح داده می شود. از دانش آموزان می خواهیم متن را بخوانند و برای آگاهی بیشتر از برخی توضیحات لازم به قسمت اعلام مراجعه کنند. 41 ) منابع برخی کتابها در پایان به معرفی منابع می پردازند . منظور از منابع , مشخصات کتابها و مقالات و نوشته هایی است که نویسنده در نوشتن کتاب از آن ها استفاده کرده است . این تمرین هم باعث می شود کودکان در خواندن متون مختلف آگاهی و توان بیشتری کسب کنند. 42) فهرست محتوا از دانش آموزان می خواهیم قبل از مطالعه متن به فهرست کتاب مراجعه کنند و به ما بگویند کتاب در باره ی چیست یا محتوای کتاب چگونه سازماندهی شده است . از این طریق یاد میگیرند برای خواندن برخی کتابها از خواندن اجمالی فهرست نیز استفاده کنند. 43) سرفصل ها کتاب مناسبی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهیم تا ضمن ورق زدن و مطالعه ی اجمالی به فهرست کتاب مراجعه کرده و عناوین سرفصل ها را به خاطر بسپارند. وقتی زمان مطالعه به اتمام رسید ، از طریق سر فصل های کتاب به معرفی آنم بپردازند. 44) کتاب نامه منظور از کتاب نامه فهرست کتابهایی است که در باره ی موضوع کتاب وجود دارد و نویسنده آنها را به صورت الفبایی فهرست می کند . بنابراین از کودکان می خواهیم تا کتابنامه را مطالعه کرده و از طریق آن به بحث و گفتگو بپردازند. 45 ) واژه نامه در پایان برخی کتابها مجموعه ای ازواژگان واصطلاحات به ترتیب الفبایی می آیدکه به طورمفصل معنی وتوضیح داده شده است.ازدانش آموزان می خواهیم واژه نامه رابررسی کرده ونظرخودرانسبت به آن ارایه کنند. 46) دایره المعارف یکی ازمنابع قابل استفاده برای دانش آموزان کتاب های مرجعی است که اطلاعات درآن گردآوری شده است .دایره المعارف ویژه کودکان ونوجوانان رادراختیارشان می گذاریم وطرزاستفاده ازآن راتوضیح می دهیم تا موضوعات وسؤالات خودرادرآن جستجوکرده وپاسخ لازم را پیدا کنند. 47) اطلس اطلس یکی ازکتاب های مرجع است که درباره ی جغرافیای کشورها اطلاعات لازم راارایه می دهد. دراین جا نیزمی توان مشابه کتاب های دایره المعارف عمل نمود. 48) برگه دادن فیش با برگه کارت مخصوصی است که در کتابخانه مورد استفاده قرار می گیرد. به نحوی که مشخصات و اطلاعات ضروری کتاب ها را بر روی آن یادداشت میکنند تا مراجعه کنندگان از طریق مطا لعه ی آن راحت تر به منابع دسترسی پیدا کنند . به محل نگهداری برگه ها , برگه دان می گویند . در کلاس نمونه ای از برگه های کتابخانه ای را معرفی میکنیم. سپس از دانش آموزان می خواهیم نحوه ی استفاده از برگه و برگه دان را توضیح دهند. آن ها از این طریق می توانند به مطالعه ی اجمالی و سریع در باره ی منابع مورد نیاز بپردازند. 49) روزنامه یکی از مهارتهای تقویت خواندن , روزنامه خوانی است . در یکی از ساعات مطالعه روزنامه ی مناسب برای سنین کودک و نوجوان به کلاس می بریم یا از آن ها میخواهیم همراه خودشان بیاورند از آن ها میخواهیم روزنامه را ورق زده و مطالب مورد علاقه ی خود را مطالعه کنند سپس در باره ی آن گزارش مختصری تهیه کرده و به کلاس ارائه دهند . این کار هم به صورت فردی و هم به صورت گروهی قابل اجرا ست . 50 ) تقویم از دانش آموزان درخواست می کنیم در یکی از جلسات , تقویمی را به همراه خود بیاورند . سپس از آن ها می خواهیم تا تقویم ها ی خود را مطالعه کرده و به دوستان خود نحوه ی استفاده از تقویم را توضیح دهند و در باره ی کاربردهای آن گفتگو کنند. 51) دفترچه تلفن یکی از مهارت های ساده برای تقویت خواندن , مطالعه و استفاده از دفترچه تلفن است . از دانش آموزان می خواهیم دفترچه تلفن هایی تهیه کرده و به کلاس بیاورند. ممکن است دفترچه ی تلفن خود را بیاورند . در کلاس مشول بررسی دفترچه شده و در باره ی نحوه ی کاربرد آن گفتگو می کنند. 52) کلمات کلیدی متنی را در اختیار دانش آموزان می گذاریم تا بخوانند . بهتر است متن داستانی باشد . از آنها میخواهیم در حین خواندن کلمات مهم و کلیدی را مشخص کرده و زیر آنها خط کشیده یا روی کاغذ بنویسند . این کار باعث می شود تا عمل خواندن با دقت بیش تر همراه باشد. 53) ارجاعات کتابی انتخاب می کنیم که ارجاعات و پانویس های زیادی داشته باشد از دانش آموزان می خواهیم تا ضمن تورق و مطالعه کتاب به ارجاعات دقت کرده و برای یکدیگر در باره ی علل و فواید آن سخن بگویند. 54) کلمات متشابه (هم نویسه ها) از دانش آموزان میخواهیم تا ضمن مطالعه ی متن مورد نظر اگر به کلمات متشابه برخوردند , آن ها را مشخص کرده و پس از پایان مطالعه و خواندن در باره ی کلمات متشابه گفتگو کنند. کلمات متشابه یا هم نویسه به کلماتی گفته می شود که در نوشتن و تعداد حروف شبیه هم بوده و تنها از نظر معنا با هم تفاوت داشته باشند . مثل شیر به معنی سلطان جنگل و شیر به معنی نوعی خوردنی . 55) کلمات متشابه ( هم آ واها ) برخی از کلمات در نوشتن به هم شبیه نیستند بلکه در تلفظ به هم شباهت دارند به این سری کلمات " هم آوا " می گویند . مثل خویش و خیش که در تلفظ مانند هم هستند. در این مهارت نیز مثل مهارت قبلی عمل می کنیم. 56) چند معـــــــــنایی از کودکان می خواهیم متن را مطالعه کنند و در صورتی که به کلمات چند معنایی برخوردند ,آنها را استخراج کرده و به دوستان خود و کلاس اراده دهند مثل کلمه ی " گرفت " که در عبارت های " دلم گرفت " و عبارت " رگ گردنم گرفت " و " خورشید گرفت " و " دستم گرفت " و " ماست گرفت " و .... 57 ) کلمات پیشوندی از بچه ها می خواهیم به مطابعه ی متن انتخابی بپردازند و در صورتی که در حین خواندن به کلمات پیشوندی برخوردند , آنها را استخراج کرده و به کلاس اراده دهند و در باره ی ساختمان و معنای آن ها بحث کنند. کلمات پیشوندی کلماتی هستند که از بیش از دو جز تشکیل شده باشند. 58) کلمات پسوندی این مهارت مثل مهارت قبل است . با این تفاوت که در این جا کلمات پسوندی را پیدا می کنند. مثل هنرور که دارای پسوند " ور " است . 59) ریشه ی کلمات اگر در حین خواندن متن به کلماتی برخوردند که ریشه ی اصلیشان را می دانند آن ها را استخراج کرده و در روی کاغذ بنویسند , سپس این کلمات را جمع بندی کرده و در گروه بخث کنند. 60) کلمات ساده و غیر ساده از بچه ها می خواهیم متن خود را بخوانند . سپس کلمات را از نظر ساده و غیر ساده بودن بررسی کنند و آن ها را در دو دسته طبقه بندی نمایند . کلمات ساده از یک جزء و کلمات غیر ساده از بیش از یک جزء تشکیل می شود. مثلا کارساده و کارمند یا کارخانه غیر ساده است. 61) کلمات مخفف متنی را انتخاب می کنیم که در آن کلمات مخفف به کار رفته باشد. مثل ناگه مخفف ناگهان , از دانش آموزان می خواهیم کلمات مخفف را پیدا کرده و اصل آن ها را بیان کنند.
منابع : روانشناسی خواندن - علی محمد ناعمی - انتشارات آستان قدس تحلیل روش آموزش زبان - ویلیام فرانسیس مه کی – ترجمه حسین مریدی – انتشارات آستان قدس زبان و مهارتهای زبانی – جیمز فلاد پیتر اچ – ترجمه علی آخشینی – انتشارات استان قدس مهارت های خواندن – منبع اینترنتی
با استفاده از روشهای زیر و تمرین بیشتر به زودی به نتیجه خوبی می‌‌رسید: ۱- در مورد موضوعی که قرار است بخوانید فکر کنید: - در مورد این موضوع چه می‌‌دانم؟ - چه چیزی می‌‌خواهم یاد بگیرم؟ ۲- ابتدا بخشی را که می‌‌خواهید بخوانید سریع نگاه کنید: - چه مطلبی به نظرتان آشناست؟ ۳- این بار مطالب را به دقت بخوانید و از نکات مهم یادداشت بردارید: - نکات مهم و اصطلاحات خاص را روی برگه های یادداشت و یا کارتهای کوچکی بنویسید. این کار در دوره مطالب به شما کمک میکند. ۴- آنچه را که خوانده اید، دوره کنید: - بعد از هر قسمت مطالبی را که خوانده اید، برای خود تکرار کنید.
چگونه از جعبه لایتنر استفاده کنیم:
عرض قسمت های مختلف به ترتیب ۱۵,۸,۴,۲,۱ واحد است. این جعبه را می‌‌توانید خودتان با مقوا، جعبه یا قوطی های پودر لباسشویی ، کفش و… درست کنید، یا اینکه از بازار تهیه نمائید. مراحل کار: منبع: تبیان راهزنان وقت:
|
